Bogdan Kostrzewski

Ostrów Lednicki i Giecz w obliczu milenium

Ryc. 1. Fundamenty rotundy i palatium odkryte w Gieczu

Jubileusz Tysiąclecia Polski zobo­wiązuje nie tylko do intensyfikacji badań archeo­logicznych i historycznych, ale także do udostępnienia społeczeństwu obiektów odkry­wanych przez archeologów. Na czoło tych obiektów w Wielko­polsce wysuwa się Poznań i Gniezno, pierwsza stolica Polski. Obok nich jednak należy wymienić także Ostrów Lednicki i Giecz, które przede wszystkim ze względu na cenne relikty architek­toniczne staną się przedmiotem licznych wycieczek w okresie jubileuszowym.

Niestety, oba te obiekty nie posiadają do dziś żadnych urządzeń turystycznych, a co gorsze, nie są dostatecznie ochronione przed zniszczeniem. Wprawdzie ruiny na Ostrowie Lednickim od kilku lat pokrywa specjalnie wzniesiony nad nimi dach, okazało się jednak, że nie jest on w stanie dostatecznie zabezpieczyć ich przed rozsypywaniem się, nie mówiąc o tym, że ruiny przytłoczone olbrzymim dachem tracą zupełnie swój walor krajobrazowy. Nie lepiej przedstawia się sprawa z fundamentami rotundy i palatium z XI w., odkrytymi w Gieczu (ryc. 1). Prowi­zo­ryczne za­bez­pie­czenia bowiem nie chronią ich dostatecznie przed destrukcyjnym działaniem czynników atmosferycznych. Bez porównania jednak groźniejsza dla nich w skutkach jest działalność miejscowej ludności, która nie bacząc na zabytkową i historyczną wartość reliktów traktuje je jako bazę surowcową dla celów budowlanych (!).

Na szczęście na skutek zabiegów konserwatora wojewódzkiego w Poznaniu, Stacji Archeologicznej w Gieczu i Prezydium PRN w Środzie obu tymi obiektami zainteresował się Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków. W czasie wizytacji Ostrowa Lednickiego i Giecza, odbytej we wrześniu 1959 r. z udziałem m. in. dyrektora ZMiOZ — doc. dr K. Malinowskiego, konserwatora wojewódzkiego, dyrektora Muzeum Archeologicznego w Poznaniu i prof. J. Cieślińskiego z Poznania, zapadły ostateczne decyzje w sprawie konserwacji i udostępnienia tych obiektów społeczeństwu. Postanowiono więc, że dach nad ruinami na Ostrowie Lednickim zostanie rozebrany, a same ruiny będą zabezpieczone przed kruszeniem się przez nałożenie „korony” wiązanej zaprawą wapienną oraz za pomocą stałej konserwacji.

Ryc. 2. Rekonstrukcja pala­tium i kaplicy na Ostrowiu Lednickim (wg W. Dalbora mal. J. Skoracki)

Natomiast nad reliktami rotundy i palatium w Gieczu, które znajdują się ok. 2 m poniżej obecnego poziomu majdanu grodziska, zostanie wzniesiony pawilon szklany o lekkiej konstrukcji stalowej, chroniący je przed zniszczeniem i umożliwiający ich zwiedzanie. Ponadto oba obiekty zostaną wyposażone w odpowiednie urządzenia turystyczne, tj. drogi dojazdowe wraz z parkingami i stanicami, ścieżki spacerowe, ekspozycje zabytków itp. Komunikacja z Ostrowem Lednickim będzie się odbywała przy pomocy statku lub promu. Na terenie grodziska w Gieczu przewiduje się natomiast całkowite zlikwidowanie nieczynnego już cmentarza i ogrodów, rozbiórkę walących się budynków gospodarczych oraz baraku Stacji Archeologicznej, usypanie wałów na odcinku, w którym zostały one zniwelowane itp. Nadzór nad opracowaniem odpowiednich projektów Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków: powierzył znanemu architektowi poznańskiemu — prof. J. Cieślińskiemu. Jeśli projekty i dokumentacja zastaną na czas opracowane, istnieje szansa przynajmniej częściowego zrealizowania planów już w przyszłym roku.

Ostrów Lednicki i Giecz nie wyczerpują oczywiście listy czołowych obiektów archeologicznych w Wielkopolsce związanych z początkami państwa polskiego. Z kolei należałoby się zająć również Kruszwicą i Kaliszem. Kruszwica od dawna już jest tradycyjnym celem licznych wycieczek. Natomiast Kalisz w związku z jubileuszem 1800–lecia istnienia jego nazwy i rewelacyjnymi odkryciami archeologicznymi na Zawodziu z roku na rok będzie odgrywał coraz większą rolę w ruchu turystycznym. Trzeba również przyspieszyć prace wykopaliskowe w katedrze gnieźnieńskiej i udostępnić zwiedzającym ich rezultaty w podobny sposób, jak to uczyniono w katedrze poznańskiej. Na progu jubileuszu tysiąclecia Polski nie wolno nam odkładać tych spraw na później.