J. Łukaszewicz

Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej diecezji poznańskiej, t. I

(fragmenty)

Kościoły parochialne w dyecezyi poznańskiej w pierwszych wiekach chrześcijaństwa w Polsce aż do 13. wieku stawiano z samego tylko drzewa 1. W 13. dopiero wieku za panowania Przemysława I. i Bolesława książąt wielkopolskich zachęto tu i owdzie, ale tylko po miastach na prawie magdeburskim osadzonych, wznosić je z trwalszego materyalu, to jest z cegły, lub gdzieś niegdzieś z kamienia. Jednakże liczba kościołowi murowanych w 13 i 14 wieku była jeszcze nader szczupłą. [...] dopiero w 15. wieku za panowania Jagiellonów zaczęły się kościoły murowane w dyecezyi poznańskiej zagęszczać, a na czele tych, którzy takiemi świątyniami kraj przyozdobili postawić słusznie należy Andrzeja z Bnina, biskupa poznańskiego. On wymurował kościoły w dobrach biskupich w Dolsku i Krobi w Wielkiejpolsce. [...]

Kościół parochialny w Gieczu

Stary to gród lechicki to wieś Giecz. W niej znajduje się bardzo starożytny kościół parochialny z kamieni granitowych w sześciany obrabianych z wyciętem w półkola sanctuarium, założony według Długosza przez Piotra przez Piotra Dunina ze Skrzynna, a podobniej do prawdy przez jednego z Przemysławców, książąt wielkopolskich. Wieś Giecz naprzód własność książęca, należała później do archidyakonów pszczeskich, którzy prawo kolacyi tutejszego kościoła mieli. Oglądał go w roku 1638 w czasie wizyty swojej Strzałkowski, archidiakon poznański i tak go opisuje:
„Wieś Giecz wcielona do archidyakonatu pszczewskiego; w niej znajduje się kościół z kamieni sztucznie zbudowany, i dachówką przykryty, pod tytułem N. M. Panny i ś. Mikołaja biskupa i wyznawcy. Prawo kolacyi kościoła tego służy Przewielebnemnu archidiakonowi pszczewskiemu”. — Podług wizyty Radzyńskiego z r. 1777 pogorzał kościół w Gieczu jakimś przypadkiem w r. 1713. naprawiony wkrótce potem, był znowu w r. 1777 bardzo zrujnowany. Mimo bardzo wielkiej starożyt­ności swojej nie zawiera w sobie żadnych zgoła pomników z przeszłości.
We wsi Rusiborzu, należącej do parochii gieckiej znajdowała się w roku 1777 roku we dworze kapliczka, w której się za indultem władzy duchownej msza niekiedy odprawiała.

Wizyta Strzałkowskiego w roku 1638 mówi: „Rektora szkoły nie utrzymuje Wielebny pleban”.
Wizyta Libowicza z roku 1725 wskazuje wyraźniej jeszcze ślad szkoły w tym miejscu. „Jest tu dom — mówi — w miejscu zniesionej szkoły (sublate scholae), kosztem teraźniejszego plebana (Andrzeja Falerskiego) wystawiony, w którym mieszka utrzymywany hojnością tegoż plebana organista”.

Wizyta Radzyńskiego powiada, że w r. 1777 był w Gieczu dom drewniany wybudowany przez jednego z proboszczy miejscowych, w którym mieszkało kilku ubogich utrzymujących się z jałmużny, bo innego funduszu dla tego szpitala nie było.

Przypisy