Grodziszczko odkrywane na nowo

Rewelacje archeologiczne w Gieczu

Najstarszy dzwon w Polsce

w  Gieczu uzupełnia naszą wie­dzę na temat potęgi pań­stwa pol­skiego”.

W tym czasie istniały na ziemiach polskich kościoły większe (np. katedra w Poz­na­niu), ale ten ma zdecy­do­wanie najbardziej skom­pli­ko­wane założenia. Świątynię od południa zamykał masyw skła­dający się z wieży pros­to­kątnej i dwóch umiesz­czo­nych po bokach wież okrąg­łych o śred­nicy zewnętrznej 6,5 me­tra, stanowiących klat­ki scho­dowe z przejściem o szero­kości 1,2 metra. Jak na owe czasy było to przejście bardzo szerokie.

Najciekawszym jednak zna­le­ziskiem jest odkryta po stronie wschodniej krypta ko­rytarzowa. Przechowywane w niej były relikwie, praw­do­po­dob­nie św. Jana Chrzci­cie­la. Do krypty umieszczonej pod ołtarzem prowadziły dwa wej­ścia przez które prze­cho­dziła procesja po znajdujące się w podziemiu relikwie. Ar­cheo­lo­dzy w sierpniu odkryli schody do krypty, fragment łuku nad wejściem i posadzkę z białej gipsowej zaprawy. W Polsce jest to jedyna krypta tego rodzaju. Analogiczne znajdują się tylko na za­cho­dzie Europy. Ściany krypty zbudowane zostały z płaskich kamieni, a jest to materiał typowy dla wczesnego śre­dnio­wiecza.

Prawdopodobna wydaje się hipoteza, iż świątynię tę budowano dla Mieszka II i jego żony Rychezy, blisko spo­krew­nionej z rodziną ce­sar­ską. Początek akcji bu­dow­lanej archeolodzy sza­cu­ją na początek XI wieku. Możliwe, że budowę świątyni przerwał najazd czeski w 1039 roku. Prawdopodobnie prace kon­ty­nuo­wał Kazimierz Od­no­wi­ciel, który doprowadził dzieło do końca. O randze kościoła świadczy fakt, że w Gieczu swą siedzibę miał archidiakon diecezji poz­nań­skiej, czyli w ówczesnej struk­turze koś­ciel­nej zastęp­ca biskupa dla czę­ści diecezji. Nie znana jest data rozbiórki kościoła. Dopiero pod koniec XVIII wieku powstał kościół drew­niany stojący do dziś.

Do najcenniejszych od­kryć archeolodzy zaliczają tak­że znalezione przedmioty, m.in. jedyny taki w Polsce ry­lec do pi­sania na woskowych tab­licz­kach oraz liczne mo­ne­ty, oku­cia do ksiąg i fragment szat litur­gicznych. Przy rui­nach świą­tyni natrafiono rów­nież  na  szczątki  dzwonu

— fragmenty uchwytu, kie­licha i część jego krawędzi. Jest to jedno z naj­ciekaw­szych znale­zisk w Gie­czu. Praw­dopodobnie jest to bo­wiem najstarszy odnalezio­ny w Polsce dzwon — je­dyny ocalały z najazdu czeskiego księcia Brzetysława.

Warto dodać, że w odleg­łości około 100 m od wałów archeolodzy odnaleźli również pozostałości osady przygro­dowej. Istniała w tym miejscu w XI wieku, a później na jej ruinach dokonywano po­chów­ków. Cmen­tarz funk­cjo­nował w tym miejscu do XIII wieku. Niedaleko odko­pano fragmen­ty kamiennego mos­tu. Wcze­śniejsze znaleziska wska­zywa­ły na istnienie mos­tu drewnia­nego na palach. Tym­cza­sem od­naleziono po­zo­sta­łości 6-metrowego mos­tu, który łączył gród z osadą targową dzi­siejszy Giecz).

Wykopaliska potrwają je­szcze co najmniej 3–4 lata. Do końca roku potrwa inwen­ta­ry­zacja odkryć. Do Giecza przy­byli już rysownicy, którzy przygotują dokumentację zna­le­ziska. W tej chwili najważ­niejsze to — zda­niem dyrek­to­ra Muzeum Pierw­szych Pias­tów Andrzeja Kaszub­kie­wicza — znalezienie środków na za­bez­pieczenie i wyekspo­no­wa­nie odkryć. Środki obie­cał już wojewódzki konserwa­tor za­byt­ków. Ekspozycja przy­go­to­wana zostanie w taki sposób by nie zakłócić har­monii Gro­dziszczka. Nie moż­na bowiem — tak jak na Ostro­wie Lednic­kim — obok istniejącego koś­cioła po­sta­wić dach. „Znale­zisko należy jed­nak wyekspo­nować — po­wie­dział A. Ka­szubzkiewicz — gdyż to musi być oglą­dane”.

Jarosław Krzeminski

Pracujący na terenie re­zer­watu archeologicznego w Gie­czu naukowcy dokonali w sier­pniu sensacyjnych zna­le­zisk. Wyniki tegorocznych od­kryć przedstawiono dzien­nika­rzom na specjalnej konfe­rencji prasowej. Są to rewela­cje na skalę całego kraju. Archeolodzy mówią nawet o najważniejszym tegorocznym odkryciu. Na konferencję w Gieczu przybyli dziennikarze prasowi, z rozgłości radio­wych (Radio Merkury, Ra­dio S, Radio Gniezno) oraz z PTV. Materiał nakręcony przez poznańską telewizję u­ka­zał się nie tylko w lokalnym Tele­skopie, ale także w ogól­no­pol­skich programach infor­macyj­nych: Teleexpresie, Pa­no­ramie i Wiadomościach. O Gieczu pisały Gazeta Średzka, Głos Wielkopolski i Gazeta Poz­nań­ska.

Giecz od dawna był jed­nym z ciekawszych stanowisk dla archeologów. W wyniku trwających od 1949 roku ba­dań odsłonięto tu funda­men­ty palatium, czyli rezyden­cji pierw­szych władców pias­tow­skich, podobne jak znaj­dujące się na Ostrowie Led­nickim. Ko­lejne takie palatium odnale­ziono w tym roku w Poznaniu. Giecz był bowiem w czasach początków państwa pol­skiego jedną z rezydencji władców — jak Gniezno, Poz­nań i Ostrów Lednicki. Gall Ano­nim wy­mie­nia cztery główne grody pol­skie: Gniez­no, Poznań, Włoc­ła­wek i Giecz.

W tym roku w Gro­dzisz­czku  odkryto relikty budowli sakralnej pochodzącej z cza­sów początku państwa pol­skiego o olbrzymich — jak na owe czasy — roz­miarach. Pra­ce prowadzone pod kie­run­kiem Teresy Krysztofiak wew­nątrz grodu doprowadziły do od­kry­cia ruin murów XI-wiecz­nego kościoła św. Jana Chrzci­ciela. Jak oceniają ar­cheo­lodzy była to jedna z naj­wspanial­szych budowli sak­ralnych te­go czasu na zie­miach polskich. Nawa świą­ty­ni miała długość 19 metrów oraz szerokość zew­nę­trzną 11 metrów. Metrowej sze­ro­kości mury kościoła zbu­do­wane by­ły z kamienia. Cała budowla mia­ła długość 28 metrów.

Jak opowiadała dzien­nika­rzom prof. dr hab. Zofia Kur­natowska (jeden z naj­więk­szych znawców wczesnego średniowiecza w Polsce) już podczas przygotowań do mi­le­nium Polski odkryto obok drewnianego kościoła św. Ja­na fragment muru. Po 30 la­tach powrócono do badań ar­cheolo­gicznych w tym miej­scu. Szukano ma­łe­go kościo­ła, a tymczasem w trakcie prac odkrywano coraz większe roz­miary budowli. „Jest to od­kry­cie bardzo zas­kakujące. — powiedziała prof. Z. Kur­na­tow­ska — Badania w Gieczu to luksus dla archeologa. Od czasu średniowiecza niewiele się tu działo. Wszystko za­cho­wało się więc w bardzo dob­rym    stanie.   Znalezisko