Marek Polcyn, Jacek Wierzbicki

Rezultaty paleoekologiczno-archeologicznego rozpoznania terenowego w Gieczu na stanowisku 2

Ryc. 1A. Grodzisko i jego najbliższe otoczenie	Ryc. 1B. Lokalizacja stanowiska wraz z wykopami z badań w 1951 roku

Wiosną 1990 roku z inicjatywy Pracowni Paleo­ekologicznej przy Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy prze­pro­wadzono w otoczeniu wczesno­średnio­wiecz­nego grodziska w Gieczu prace terenowe, zmierzające do zlokalizowania oraz wstępnego rozpoznania obiektu określanego dotąd jako „droga wczesno­histo­rycz­na” (T. Malinowski 1951). Zwią­zane są one z badaniami archeobotanicznymi podwodnej warstwy kulturowej roz­po­czę­tymi w rejonie mostu poznańskiego na Ostrowie Lednickim (K. Tobolski 1989, M. Polcyn 1991), a celem ich jest lokalizacja nowych stanowisk z osadami kulturowymi o charakterze limnicznym. Ze względów metodycznych poszukiwania obejmują przede wszystkim kopalne zbiorniki jeziorne, przez które w pradziejach bądź wczesnym średniowieczu przebiegały mosty lub groble, nad którymi budowano nabrzeża albo osady nawodne. Ich użytkowanie wywierało znaczny wpływ na środowisko jeziorne prowadząc nierzadko do powstania podwodnych warstw kulturowych.

Grodzisko wczesno­średnio­wiecz­ne w Gieczu (gm. Dominowo, woj. poznańskie, stan. 1) leży na krawędzi doliny rzeki Moska­wy, która niegdyś tworzyła tu roz­le­wis­ko w postaci długiego, wąskiego jeziora, które było naturalnym zabezpieczeniem warowni z kie­run­ku wschodniego. Obecnie jest ono całkowicie zarośnięte, a dno doliny pokrywa podmokła łąka przechodząca dalej na północ w rozległe trzcinowisko (ryc. 1A). Zlądowa­cony zbiornik kryje osady torfowe i limniczne których miąższość prze­kracza 7 m (K. Mi­lecka, K. Tobolski 1988). Pozostałą część otoczenia grodu zajmują intensywnie użyt­kowane dziś pola orne. Na nich rozlokowane są stanowiska należące do gieckiego kompleksu osadniczego.

Stanowisko 2 obejmuje frag­ment doliny Moskawy, przez który przebiegała wczesno­średnio­wiecz­na droga, łącząca gród giecki z osadą targową położoną w miejscu dzisiejszej wsi Giecz. Dotąd jedyne informacje na temat tej konstrukcji i warunków jej zalegania dostępne były w sprawozdaniu T. Malinowskiego z badań przeprowadzonych w 1951 roku w ramach Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego przez Bogdana Kostrzewskiego (T. Malinowski 1951). Prace archeologiczne prowadzono wówczas w trzech wykopach (ryc. 1B). Pierwszy z nich o wymiarach 8×2 m zlokalizowano pośrodku drogi, tuż za korytem Moskawy. Drugi o wymiarach 14×2 m umiejscowiono 17 m dalej, w kierunku wsi Giecz. Trzeci z nich usytuowano na przedłużeniu linii słupów u stóp wału.

Ryc. 2. Konstrukcje drewniane w wykopie 1 z badań w 1951 roku

Do dziś w archiwum oddziału gieckiego Muzeum Pierwszych Piastów zachowały się dwa plany zbiorcze konstrukcji drewnianych. Narysowane w skali 1:10 przedstawiają według legendy sytuację zanotowaną w wykopie 1 i 3. Niestety, nie posiadamy danych dotyczących bliższej lokalizacji konstrukcji. W tej formie są one tu publikowane (ryc. 2 i 3).

Ryc. 3. Konstrukcje drewniane w wykopie 3 z badań w 1951 roku

Wiosenne prace penetracyjne na terenie stanowiska 2 w Gieczu objęły oczyszczenie terenu z trzcin, planigrafię widocznych na powierzchni pozostałości drogi, wykonanie planu sytuacyjno-wysokościowego oraz wykonanie dwóch sondażowych odwiertów świdrem typu Instorf.

Po wycięciu szuwaru odsłonięto dwa rzędy gęsto występujących pali, biegnących na odcinku ponad 70 m, od grodziska do rzeki Moskawy niemalże równolegle do współczesnej grobli łączącej grodzisko z wsią (ryc. 4). Dalej w kierunku wschodnim teren podnosił się uniemożliwiając dalszą obserwację. Przestrzeń między liniami słupów o szerokości około 6 m była lekko wyniesiona ponad otoczenie, sugerując istnienie nasypu.

Ryc. 4. Plan sytuacyjno-wysokościowy mostu/grobli

W celu rozpoznania osadów wypełniających obiekt wykonano dwa sondażowe odwierty (GcA i B, ryc. 4) natrafiając w drugim z nich na fragment ciżmy skórzanej. Opracowany dla rdzenia GcB diagram roślinnych grup ekolo­gicznych (ryc. 5) wskazuje na taksonomiczne bogactwo i zróżnicowanie makrofosyliów roślinnych w osadach wypełniskowych drogi, w tym przede wszystkim gatunków wskaźnikowych dla warstwy kulturowej (grupa chwastów i roślin uprawnych), jak również wodnego środowiska jej akumulacji (ramiennice i grupa roślin wodnych). W związku z faktem wypełnienia obiektu przez osady pochodzenia wodnego postanowiliśmy nazwać go roboczo mostem/groblą aż do ostatecznego rozstrzygnięcia problemu. Odkrycie podwodnych warstw kulturowych na stanowisku 2 w Gieczu, zachęca do podjęcia dalszych badań. Optymalne warunki dla przeprowadzenia niezbędnych obserwacji stratygraficznych oraz pobranie prób o korzystnej objętości do badań paleoekologicznych, daje profil uzyskany w wyniku odkrywki geologicznej. Konieczność założenia jej w tak nietypowym miejscu zalegania konstrukcji mostu/grobli zmuszało do wykonania jej przy zachowaniu metodyki archeologicznej. Spodziewano się, iż przeprowadzenie wykopalisk archeologicznych dostarczy także materiału zabytkowego, który posłuży do datowania warstw sedymentów. Wyniki prac wykopaliskowych przedstawiają w tym tomie (L. Kubiak, M. Makohonienko, M. Polcyn s. 217–228).

Ryc. 5. Diagram roślinnych grup ekologicznych opracowany dla rdzenia Gc B

Literatura