Bogdan Kostrzewski

Nowe rezerwaty archeologiczne w Wielkopolsce

Zainteresowanie turystów najdawniejszymi dziejami w Wielkopolsce wyraża się przede wszystkim tradycyjną trasą wycieczek, która z racji swych historycznych walorów została nazwana „szlakiem tysiąclecia”. Wiedzie on z Poznania przez Gniezno i Kruszwicę do Biskupina. Ostatnio jednak daje się zaobserwować znaczny napływ turystów również do Ostrowa Lednickiego i Giecza. Ostrów Lednicki, który stał się bardzo popularny zwłaszcza po ostatnich odkryciach, jest związany ze „szlakiem tysiąclecia”. Natomiast Giecz leży na trasie stanowiącej wariant wspomnianego szlaku, wiodący z Poznania przez Kórnik, Środę i Czerniejewo do Gniezna. Mając na uwadze cenne relikty architektury przedromańskiej oraz inne zabytki historyczne zachowane w obu miejscowościach, Ministerstwo Kultury i Sztuki powzięło decyzję udostępnienia ich społeczeństwu w formie rezerwatów archeologicznych, o czym informowaliśmy swego czasu naszych czytelników  1).

Ryc. 1. Giecz, pow. Środa. Widok grodziska z lotu ptaka

W związku z tym zarówno w Gieczu, jak i na Ostrowie Lednickim podjęto już odpowiednie prace, mające na celu udostępnienie tych obiektów dla ruchu turystycznego. W Gieczu (ryc. l), który wymaga więk­szych nakładów, prace są już w pełnym toku. Rozpoczęto je przede wszystkim od przeniesienia na nowe miejsce cmentarza, nieczynnego od kilku lat, a uniemożliwiającego dalsze odkrywanie pozostałych fundamentów palatium 2). W sumie ekshumowano ok. 540 pochówków. Równo­cześnie wytyczono i umocniono nawierzchnię drogi łą­czącej grodzisko z szosą oraz założono parking dla pojazdów i wygodną drogę spacerową z grodziska do kościoła romańskiego w Gieczu, częściowo w formie grobli z dwoma mostami, wiodącej przez teren dawnego jeziora. Z drogi tej można śledzić bieg starej grobli, która we wczesnym średniowieczu łączyła gród Z osadą w Gieczu i stanowiła część dalekosiężnego szlaku komunikacyjnego. Na ukończeniu znajduje się budowa domu dla mieszkańców dwóch budynków na grodzisku, przeznaczonych do rozbiórki. Na terenie samego grodziska odsłonięto w całości cenne relikty architektury przedromańskiej, zlikwidowano i przeniesiono na inne miejsce ogrody, rozebrano jeden z rozpadających się b. budynków gospodarczych probostwa, wreszcie odtworzono zniwelowaną w początkach bież. stulecia część wałów oraz posadzono drzewa i krzewy.

Ryc. 2. Projekt rezerwatu w Gieczu,
pow. Środa

Nie są to oczywiście wszystkie prace, jakie należy tu wykonać. Pozostaje jeszcze rozbiórka dalszych dwóch budynków gospodarczych i tzw. organistówki oraz murowanego baraku Stacji Archeologicznej. Uzyskane z rozbiórki materiały zamierza się przeznaczyć m. in. na budowę świetlicy wiejskiej w Gieczu, natomiast Stacja Archeologiczna znalazłaby pomieszczenie w budynku przy pawilonie ochronnym nad reliktami architektury, którego budowa zakończy prace na terenie grodziska, Ponadto przy kościele romańskim w Gieczu przewiduje się jeszcze drugi parking. Wspomniany budynek będzie równocześnie salą wystawową, w której przy pomocy zabytków przedstawi się najdawniejsze dzieje tego interesującego obiektu. W ten sposób Giecz, przywrócony do pierwotnego wyglądu i odpowiednio wyposażony (ryc. 2), będzie dostatecznie przygotowany na przyjęcie turystów.

Ryc. 3. Ostrów Lednicki, pow. Gniezno.
Widok grodziska z lotu ptaka
(fot. 1–3 Z. Ratajczak)

Ostrów Lednicki pociąga turystów nie tylko swymi za­byt­kami, przede wszystkim zaś romantycznymi ruinami pałacu, w którym prawdopodobnie urodził się Bolesław Chrobry, ale także urokiem pięknego jeziora. Obie te atrakcje równocześnie stanowią poważny problem dla projektantów rezerwatu archeologicznego. Dojazd do wyspy wymaga bowiem specjal­nych środków komunikacji, umożliwiających przerzut więk­szych grup zwiedzających; nie obędzie się więc. bez poważ­niej­szych kosztów. Ruiny natomiast od dawna nastręczają sporo kłopotów konserwatorom. Wprawdzie kilka lat temu pokryto je olbrzymim dachem drewnianym (ryc. 3), umożliwiającym m. in. przeprowadzanie badań i koniecznych zabiegów konserwacyjnych, okazało się jednak, że zabezpieczając obiekt przed szkodliwą działalnością roślinności, dach ten nie jest w stanie uchronić cennych reliktów przed rozsypywaniem się; nie jest wykluczone nawet, że proces ten przyspiesza, pozbawiając je naturalnej wilgoci.

Wszystko więc przemawia za tym, aby rozebrać ów dach szpecący krajobraz, a konserwację ruin sprowadzić do nałożenia na wierzchu ochronnej korony, czyli cienkiej warstwy kamieni na zaprawie wapiennej. Z dala od ruin wybuduje się pawilon muzealny, w którym m. in. znajdzie miejsce dłubanka odkryta w ub. roku. Ponadto na wyspie wytyczono już ścieżki i zaopatrzono je w odpowiednie znaki i objaśnienia. Niezbędne urządzenia turystyczne lokalizuje się na brzegu jeziora od strony Dziekanowic. Tu zbuduje się m. in. parking i kiosk gastronomiczny, a w przyszłości założy się także plażę. Parking połączony będzie z szosą wiodącą z Lednogóry.

Oczywiście oba obiekty wyposażone będą w odpowiednie przewodniki drukowane i inne publikacje. Otwarcie rezerwatów nastąpi latem 1962 r. Nie wątpimy, że termin ten zostanie dotrzymany.

Przypisy