Giecz -- gród pierwszych Piastów

1249 [27] a–aAnno Domini Millesimo CCoXLIXo dux Premislb Polonie edificavit Poznanc 1 et fratri suo d–dBoleslauoe dedit Gneznam f–metropolim Polonie–f et alia castra: Nakel, Usczeg, Czerncowh, Znyi, Ostrowj, Bnyn, Gdecz, Byechowk. Boleslaus vero dicto fratri suo Premislonil ducim–n donavit partem suam terre Kalisiensis et ipsius castri Kaliso que ipsum contingebat iure hereditario extra divisionem terrep in perpetuum possidendamq racione primogeniturer.

1253 [56] a– Eodem anno nobiles viri duces Polonie, videlicet Przemisl et Boleslaus, convenerunt in castellaniam de Gedcz–a, b et habuerunt inter se tractatum de divisione terre sue. Ad quem tractatum dominusc Filco archiepiscopus Gneznensis et nobiles Polonie conveneruntd. Et cum multurm inter se tractarent super eodem negocio, dictus dux Premisl fratri suo dominoe Boleslao dedit Gneznam metropolim Polonief, Kalisg, Rudam, Gedcz, Bnyn, Bechowoh.

Przypisy:

* Rocznik kapituły poznańskiej, obejmujący lata 965–1309, cytowany jest (wraz z przypisami) w oparciu o publikację w monografii „Pomniki Dziejowe Polski”, seria II, t. VI, Warszawa 1962, s. 26, 32–33. W pracy tej oparto się przede wszystkim na tzw. rękopisie ottoboniańskim, jako najpełniejszym. Znane z innych rękopisów warianty tekstu Roczników umieszczone zostały w przypisach filologicznych (literowych). Stosowano przy tym następujące skróty: Kr (rękopis Biblioteki Jagiellońskiej, zwany krakowskim), O (rękopis ottoboniański), Sn (rękopis sieniawski), W (rękopis wilanowski), Wr (rękopis wrocławski). Przed tekstem umieszczono rok jakiego dotyczy dana zapiska oraz (w nawiasie kwadratowym) numer zapiski w obrębie tekstu Kroniki).

1 Kronika wielkopolska, c. 87 podaje dokładniej: Deinde anno Domini MCCXLIX dux Przemisl Poloniae redificavit castrum et civitatem Poznaniensem circa ecclesiam maiorem. Zamek położony był na lewym brzegu Warty, na dzisiejszej górze Przemysława. Miastem „koło katedry” była, położona na prawym brzegu rzeki, Śródka, należąca jeszcze do księcia.

a–a Item Kr, b Przemisl KrSnW, c Poznaniam KrWrSnW, d–d domini Kr, e Boleslao KrWrW, f–f brak Kr, g Uszcze WrSn, h Czerncaw Kr,Czernkow WrSn,Czarncow W, i Znyen Sn,Znen W, j Ostraw Kr,Osthrow Sn, k Bochow O, l Przemisloni KrWrSn,Przemisilio W, m brak W, n–n Poznanie Sn, o Kalisz SnW, p brak WrSnW, q possidendum Sn, r–r etc. W.

a–a Item de divisione terrarum inter Przemislonem et fratrem suum Boleslaum duces Polonie habetur superius plane. Kr, b Gedz W, c brak W, d brak O, e brak W, f brak WrSn, g Kalisz Sn, h Bechow Sn,Byechow etc. W.

Kronika Boguchwała i Godysława Paska *

Deinde anno domini MCCXLIX dux Przemisl Polonie reaedificavit castrum et civitatem Posnaniensem circa ecclesiam majorem. Et fratri suo, duci Boleslao, dedit Gneznam, Bnyn, Gredcz seu Gedcz, Byechow, Ostrow, Nakel, Usczye, Czarncow et Szrem. Boleslaus vero Przemisloni duci redonavit partem suam castri et terrae Kalisiensis, ipsum contingentem.

Anno quoque eodem, in festo Paschae, dux Przemisl fratrem suum Boleslaum a captivitate absolvit. Et post hoc convenientes in castro Gedcz, domino Fulcone archiepiscopo Gnesnensi et caeteris nobilibus Poloniae praesentibus, Gnesnam metropolim, Kalis, Rudam, Pysdry, Srodam, Bnyn, Byechow, Gedcz, Pobiedzyska et Cleczko eidem fratri suo Boleslao pro sua portione assignavit.

Przypisy:

* Kronika Boguchwała... cytowana jest w oparciu o publikację „Pomniki dziejowe Polski”, t. II, Warszawa 1961, s. 566 i 571. Kronika pisana była prawdopodobnie (od 1245 r.) osobiście przez Boguchwała II (biskup poznański od 1242 r., zmarł 9 lutego 1253 r.), potem przez Godysława Paska (kustosza poznańskiego od 1256 r.), na polecenie biskupa Boguchwała III. Do naszych czasów przetrwała w 9 różnych rękopisach, które jednak w ustępach dotyczących Giecza są prawie całkowicie ze sobą zgodne, a wersja opublikowana opiera się głównie na najlepszym i najstarszym z nich, tzw. Rękopisie Petersburskim Stanisława Augusta, pochodzącym z końca XIV w.

Rocznik wielkopolski *

[...] Anno domini 1249 dux Premisl Polonie edificavit Poznan, et fratri suo, Boleslao dedit Gneznam, metropolim Polonie et alia castra: Nakel, Uscze, Czarncow, Znyn, Ostrow, Bnyn, Gedcz, Byechow. Boleslaus vero dicto fratri suo, Premisloni duci, donavit partem suam terre Kalisiensis et ipsius castri Kalis, que ipsi contingebant iure hereditario, extra divisionem terre, in perpetuum possidendum, racione primogeniture.

[...] Eodem anno1 nobiles viri, duces Polonie, videlicet Przemisl et Boleslaus convenerunt in castellaniam de Gedcz et habuerunt inter se tractatum de divisione terre sue. Ad quem tractatum dominus Fulco, archiepiscopus Gneznensis et multi nobiles Polonie convenerunt. Et cum multum inter se tractarent super eodem negocio, dictus dux Przemisl fratrisuo domino Boleslao dedit Gneznam metropolim, Kalis, Rudam, Gedcz, Bnyn, Bechowo.

Przypisy:

* Rocznik wielkopolski, obejmujący w sumie lata 1192–1309, cytowany jest w oparciu o publikację „Pomniki dziejowe Polski”, t. III, Warszawa 1961, s. 15 i 21.

Kronika książąt polskich *

[...] Insuper et Polonia populo fuit plena, nam de Poznania, quociens opus fuit, in auxilium regi suo Boleslao M et CCC loricati, scutarii vero IIII milia, de Gnezna MVgenti loricati cum scutariis V milibus, de Wladislavia DCCC loricati et scutariorum II milia, de Gdech CCC loricati etscutariorum II milia venerunt. Hii fortes et ad bella bene docti, exceptis hiis, qui de ceteris castellis Polonie ad bella tunc temporis procedebant1.

[...] Nam in propria persona tyrannum adiit et duas neptes, filii sui natas, ob perpetue pacis observanciam Conradi filiis, videlicet Boleslao et Kazimiro, coniugio copulavit, quorum prior cum coniuge sine prole decessit, alter vero ex sua coniuge Lesticonem et Symomislaum filios generavit, sicque pius dux Henricus liberatus a vinculis pacifice tenuit Polonie monarchiam, quam post obitum suum Henrico filio suo cum tota terra Lubucensi totaque Polonia usque fluvium Wartam et castrum Geschk nomine, prope Gneznam, prout inferius describetur, cum tota Slezia possidendam reliquit.

Przypisy:

* Kronika książąt polskich, obejmująca dzieje Polski, a dla lat późniejszych głównie książąt śląskich, od najdawniejszych, bajecznych czasów, aż po koniec XIV wieku, napisana została w latach 1382–1398 na dworze biskupów wrocławskich. Tutaj cytowana jest w oparciu o publikację „Pomniki dziejowe Polski”, t. III, Warszawa 1961, s. 441 i 486.

Kronika polska *

[...] Sicque dux Henricus liberatus a vinculis monarchiam libere iam tenuit, quam post obitum suum in filio suo Henrico cum terra Lubucense ac tota Polonia usque Wartam fluvium et ultra usque in Geschk1 castrum circa Gneznam2 cum tota Slesia tenendam dereliquit. Ipse pius princeps ad inferiores partes principatus sui profectus in Crosnam beatum vite finem adeptus, ad cenobium solempne monialium in Trebnicz, quod ipse devotus princeps omni liberalitatis studio construxerat, sepeliendus deductus est anno Domini 1237.

[...] Beata vero Hedvigs, sanguini innoxio ac pauperum lesioni conpaciens, malum inminens prevenire studuit et in propria persona tyrannum adiit et duas de filiabus filii ob perpetue pacis robur filiis Conradi, Boleslao videlicet et Casmiro in coniugium tradidit; quorum primus cum uxore sua sine prole obiit, alter duosfilios, Lestkonem et Zemomizlonem generavit, et Cuiavia et Syrazia in eorum dicionem data fuit, sicque dux Henricus liberatus a vinculis monarchiam iam libere tenuit, quam filio suo decedens cum Slesia et Lubecensi terra et Calisiensi terra ac Pisrensi usque in Geschk3 castrum prope Gneznam tenendam dereliquit. Iniurie siquidem prime et vulnerum, que in Nakel per Odonis tradicionem acceperat et propter exilium Vlodislai, fratris Odonis, qui in Slesiam propulsus a fratre exulabat, dux henricus non inmemor, insurrexit contra Vlodislaum filium Odonis et evicit ab eo omnem terram Poznanie et Calisie et Pysdre usque ad castrum Geschk3 terram Srodie, et constructo castro in Screm ultra Wartham super litus posuit in presidio eius filium sororis sue, Moravie marchionisse, relicte Dypoldi, que cum quatuor filiis per regem Boemie monoculum profugata tunc degebat apud sororem, dicta Adilheidis, que in Trebnicz decedens ibidem in cripta sepulta est.

Przypisy:

* „Kronika polska” (Chronica Polonorum), zwana także Chronicon Polono-Silesiacum (Arndt), cytowana jest w oparciu o publikację „Pomniki dziejowe Polski”, t. III, Warszawa 1961, s. 642 i 649. Jej kształt zrekonstruowano w oparciu o trzy rękopisy: I – Codex fuernstensteinski (Fürstenstein), II – rękopis z Biblioteki Rhedigerańskiej i III – królewiecki.

2 Tak więc Henryk Brodaty umierając pozostawił synowi m.in. całą Wielkoplskę (wg innej wersji ziemie kaliską i pyzdrską, por. dalej) aż po Wartę i gród w Gieczu koło Gniezna. Por. to samo w Kronice książąt polskich.

Źródła historyczne do poznania dziejów Giecza
(wybrane fragmenty)

Rocznik kapituły poznańskiej *

Przypisy:

Kronika Boguchwała i Godysława Paska *

Przypisy:

Rocznik wielkopolski *

Przypisy:

Kronika książąt polskich *

Przypisy:

Kronika polska *

Przypisy:

Źródła historyczne do poznania dziejów Giecza(wybrane fragmenty)

Rocznik kapituły poznańskiej *

Przypisy:

Kronika Boguchwała i Godysława Paska *

Przypisy:

Rocznik wielkopolski *

Przypisy:

Kronika książąt polskich *

Przypisy:

Kronika polska *

Przypisy:

Źródła historyczne do poznania dziejów Giecza
(wybrane fragmenty)