Giecz - gród pierwszych PiastówREZERWAT ARCHEOLOGICZNY w GIECZU
GRÓD, MUZEUM, WYKOPALISKA, LITERATURA ARCHEOLOGICZNA
Aktualizacja – 20.07.2015. Witamy

Zygmunt Świechowski

Architektura romańska w Polsce
(fragment)

GIECZ woj. wielkopolskie, pow. Środa Wlkp., gm. Dominowo

KOŚCIÓŁ p.w. WNIEBOWZIĘCIA NMP, dawny KOŚCIÓŁ PARAFIALNY
OSADY TARGOWEJ p.w. ŚW. MIKOŁAJA

Budowla orientowana, murowana z ciosów granitowych; jednonawowa, z wydzielonym prezbiterium zamkniętym apsydą. Wymiary wewnętrzne: prezbiterium — 2,00×5,60 m, promień apsydy — 2,50 m, nawa — 5,80×8,40 m. Pod posadzką relikty star­szego kościoła na planie prostokąta, z apsydą od wschodu. Szerkość nawy — ok. 4,40 m, długość — ok. 8,00 m (z apsydą).

Plan: 3.119 bajtów
OPIS OBIEKTU: Układ przestrzenny pierwotnej bu­dowli zachowany w dużym stopniu; zniekształcenia póź­niejszych epok usunięto podczas reromanizacji dokonanej w latach 1948–1950. Zostało wówczas odtworzone skle­pie­nie apsydy, zrekon­struowane otwory okienne w ścia­nie płd. symetrycznie do zachowa­nych po stronie płn. oraz uzupełnione ościeża por­talu. Ściany kościoła wznie­sione są ze starannie ociosanych granitowych głazów pol­nych, układanych w warstwy o wyso­kości od 12,0 do 36,0 cm, przy czym przeważają warstwy wyższe. Wewnątrz zachował się półokrągły łuk tęczowy, wydzielający nawę od prezbiterium, w prezbiterium wnęki sedilii oraz relikty stipesu ołtarza. Pierwotne ościeża okienne zachowane częściowo od płn. i w apsydzie. Dwuuskokowy, pół­ko­lis­ty portal płd., z gładką płytą tympanonu, jest w znacznym stopniu zrekonstruowany. Na podstawie reliktów odsło­nię­tych częściowo pod posadzką obecnego kościoła w wy­niku badań archeologicznych przeprowadzonych w la­tach pięćdziesiątych, zweryfi­kowanych 1993–1998, można wnioskować, że na miejscu istniejącej świątyni znajdowała się budowla wcześniejsza, znacznie mniejszych wymiarów, przesunięta kilka metrów na północ w stosunku do osi obiektu młodszego. Była to jednonawowa budowla, złożona z prostokątnej nawy i przylegającej do niej od wschodu apsydy. Jej kamienne fundamenty spojone wapienną zaprawą mają szerokość od 2,00 m pod murami wzdłużnymi, do ok. 2,40 m pod ścianą zachodnią.

DATOWANIE: Technika budowlana i typ układu przestrzennego wskazują na powstanie budowli starszej w 2. połowie XI wieku, młodszej na przełomie XII–XIII wieku.

Kostrzewski, B.: Sprawozdanie z badań w Gieczu w 1953 roku, „Sprawozdania Archeologiczne”, t. 2, 1956, s. 129–139; Krysztofiak, T.: Nowoodkryte relikty architektury romańskiej w Gieczu, [w:] Osadnictwo i ar­chi­tek­tura ziem polskich w dobie Zjazdu Gnieźnieńskiego, Warszawa 2000, s. 76–78.

Kliknij --> powiększenie 45,2 kB Kliknij --> powiększenie 37,9 kB
53. GIECZ, kościół św. Mikołaja:
widok od płn. wsch.

54. GIECZ, kościół św. Mikołaja:
widok od płd. zach.

Kliknij --> powiększenie 17,9 kB Kliknij --> powiększenie 16,2 kB
54a. GIECZ, kościół św. Mikołaja:
portal w płd. ścianie nawy
55. GIECZ, kościół św. Mikołaja:
widok wnętrza z pozostałościami wcze­śniej­szego kościoła


GIECZ GRÓD woj. wielkopolskie, pow. Środa Wlkp., gm. Dominowo

WAŻNIEJSZE DATY:
X/XI w.
1038
1240
1286
1298





Giecz jednym z ważniejszych grodów Wielkopolski (Kronika Galla, MPH ns, II, s. 26)
zdobycie Giecza przez księcia Brzetysława (Kronika Kosmasa, s. 83 i n.)
nadania księcia Przemysła II na rzecz kościoła św. Jana w Gieczu (KDW, I, nr 224)
Przemysł II nadaje osadę Giecz swemu protonotariuszowi Tylonowi (KDW, I, nr 568)
wydzielenie z uposażenia kościoła gieckiego beneficjum dla archidiakona poznańskiego (KDW, II, nr 770)

1. RELIKTY KOŚCIOŁA p.w. ŚW. JANA NA GRODZISKU

Budowla orientowana, murowana z granitu łamanego; jednonawowa (?), zamknięta od wschodu apsydą, pod prezbiterium krypta, od zachodu westwerk. Szerokość nawy — 11,00 m, promień apsydy ok. 2,50 m, długość nawy 19,20 m, całkowita długość z westwerkiem — ok. 28,00 m.

Plan: 4.453 bajty

52. GIECZ, kościół św. Jana: na­rożnik płn. zach. odsło­niętych re­liktów kościoła
OPIS OBIEKTU: Na relikty pierwotnej budowli, znajdującej się w obrębie tzw. gródka książęcego, natrafiono w latach 1961–1962 (B. Kostrzewski). W wyniku prac rozpoczętych w 1997 roku (badania T. Krysztofiak) odsłonięto fragmenty na­ziemne muru obwodowego nawy, w tym całości ścianę płn. wraz z narożnikami, płd. partię apsydy oraz pozostałości krypty i fundament westwerku. Szerokość ławy fundamentowej wynosi ok. 1,90 m. Ma­teriał kamienny łączony jest zaprawą. Mury zachowane są częściowo do wysokości 1,50 m. Miejscami zachowały się regularne warstwy licowane płytkami kamiennymi. W murze apsydy zastosowano w większym stopniu płaskie płytki łupanych głazów eratycznych w technice opus incertum, występujące również w najniższych warstwach nawy. Górne warstwy, tak w apsydzie, jak i w nawie wziesione są z większych sztuk kamienia w technice opus emplectum. Nawa ma cokół zewnętrzny, którego pozbawiona jest apsyda. Do jednoprzestrzennej, prostokątnej krypty o szerokości ok. 3,50 m prowadziły schody i korytarzowe, sklepione przejścia, załamane pod kątem prostym w narożnikach płd.-wsch. i płn.-wsch. Wylewka zaprawy gipsowej w krypcie, znajdująca się jedynie 1,20 m poniżej poziomu użytkowego nawy, świadczyć może o wyniesieniu tej części kościoła nad kryptą. Do zach. ściany nawy został dostawiony w późniejszym etapie westwerk złożony z dwóch kolistych wież i czworokątnej przestrzeni międzywieżowej.

DATOWANIE: Na podstawie uzyskanego w trakcie badań ar­cheologicznych ma­teriału ceramicznego powstanie budowli określa się na początek XI wieku. Możliwe także nieco późniejsze datowa­nie. Założenie westwerku należy zapewne do najpóźniejszej fazy po 1038 roku.

Kostrzewski, B.: Wyniki badań archeologicznych w Gieczu w latach 1960 i 1961, „Sprawozdania Archeologiczne”, t. 16, 1964, s. 170–175; Krysztofiak, T.: Nowoodkryte relikty architektury romańskiej w Gieczu, [w:] Osadnictwo i architektura ziem polskich w dobie Zjazdu Gnieźnieńskiego, Warszawa 2000, s. 78–83.

2. PALATIUM

Relikty orientowanej budowli kamiennej, prostokątnego budynku pałacowego o wymiarach wew­nętrznych 9,60×20,00 m i centralnej kaplicy o średnicy wnętrza ok. 10,00 m.

Plan: 5.272 bajty

51. GIECZ, palatium:
widok odsłoniętych reliktów
OPIS OBIEKTU: Budynek pala­tium z kaplicą zachowany jedynie na poziomie fundamentów, wyko­nanych z nie­ob­cio­sy­wa­nych gła­zów na­rzu­towych, łączonych gliną i wyrównywanych do poziomu mniejszymi ka­mie­niami. Tworzą one zarys murów ob­wo­dowych i ścian poprzecznych, dzie­lą­cych budynek palatium na cztery po­mieszczenia o nierównej powierzchni, z największą salą na planie zbliżonym do kwadratu od strony zach. Szerokość fundamentów wynosi ok. 3,00 m. Brak śladów części nadziemnych może sugerować, że budowa została przerwana w początkowym stadium.

DATOWANIE: Typ układu przestrzennego, straty­grafia i wzmianki źródłowe wskazują na czas budowy w 1. połowie XI wieku, przed 1038 rokiem, być może na przełomie X–XI wieku (?).

Krysztofiak, T.: Giecz-Grodziszczko, stan. 1, gm. Dominowo, [w:] Civitates principales. Wybrane ośrodki władzy w Polsce wczesnośredniowiecznej, Katalog wystawy, Gniezno 1998, s. 45–47.
Gród w Grzybowie Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Rezerwat Archeologiczny – Gród Piastowski w Gieczu
Grodziszczko 2, 63–012 Dominowo
Pajączek -- najlepszy polski edytor stron WWW